Po pierwsze: tarczka zarodkowa (która wchodzi w III tydzień życia mając 1,5 mm długości!) staje się trójwarstwowa (zaraz wszystko wyjaśnimy)
Po drugie: powstają struktury, które wyznaczają oś zarodka – można już poznać, na którym końcu wykształci się głowa, a na którym dolna część ciała
Po trzecie i czwarte: powstaje zawiązek układu nerwowego, a w naczyniach zaczyna płynąć krew!
GASTRULACJA
Dotychczas o naszej tarczce zarodkowej można było powiedzieć, że jest dwuwarstwowa – składała się z dwóch nieco odmiennych warstw komórek: epiblastu (z którego powstaną listki zarodkowe) i hipoblastu (który będzie brał udział w powstawaniu pęcherzyka żółtkowego).
Jednak wszystkie tkanki naszego dorosłego ciała wywodzą się z trzech różnych listków zarodkowych. Aby to umożliwić, w trzecim tygodniu rozwoju zarodka zachodzi GASTRULACJA – proces przekształcania dwuwarstwowej tarczki zarodkowej w trójwarstwową.
Cały proces zaczyna się ok. 15 dnia po zapłodnieniu, kiedy w epiblaście powstaje SMUGA PIERWOTNA…
Zarodek w 16 dniu, przekrój poprzeczny
Od tego momentu aż do pierwszej połowy czwartego tygodnia ze smugi pierwotnej będą wywędrowywać komórki, które utworzą endodermę oraz mezodermę wewnątrzzarodkową (to jest nasz trzeci listek). W tym też czasie epiblast różnicuje się w komórki ektodermy. Komórki mezodermy są bardzo plastyczne: ulegają licznym podziałom i w dalszym rozwoju mogą różnicować się w różne typy komórek: fibroblasty, osteoblasty (tkanka kostna), chondroblasty (tkanka chrzęstna).
Tak więc ciało 3-tygodniowego zarodka składa się z trzech rodzajów komórek: ektodermy, mezodermy i endodermy. W dalszym rozwoju ulegną one dalszemu różnicowaniu, dając cały ogrom różnych rodzajów tkanek, jakie ma dorosły człowiek. Już teraz możemy uchylić rąbka tajemnicy i zdradzić, co z czego (z grubsza) powstanie.
Ektoderma utworzy takie elementy ciała jak np.: naskórek, ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy, siatkówka oka.
Z mezodermy powstaną: mięśnie gładkie, tkanki łączne, większość układu sercowo–naczyniowego, komórki krwi i szpiku kostnego, kości, mięśnie prążkowane, narządy rozrodcze i układ wydalniczy
Endoderma zróżnicuje się głównie w nabłonki wyściełające od wewnątrz drogi oddechowe i przewód pokarmowy– łącznie z otwierającymi się do jego światła gruczołami.